Ο ΑΝΤΙΚΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΤΙΜΩΡΙΑΣ
Η τιμωρία προκαλεί αρκετά προβλήματα ειδικά όταν είναι φυσική - σωματική. Η αποφυγή, η φυγή, η επιθετικότητα, η απάθεια και η μίμηση του τιμωρού, είναι όλα επακόλουθα της χρήσης τιμωρίας. Τα ζώα προσπαθούν να αποφύγουν την πηγή της τιμωρίας. Οι άνθρωποι σταματάνε να ακούν, ψεύδονται και εξαπατούν σαν συμπεριφορές αποφυγής. Μία εναλλακτική μορφή αποφυγής είναι η επίθεση στην πηγή της τιμωρίας. Σε μερικές περιπτώσεις, η επιθετικότητα ανακατευθύνεται σε άλλο κατοικίδιο ή σε ένα φυσικό αντικείμενο. Η τιμωρία μπορεί να δημιουργήσει μία εξαρτημένη συναισθηματική αντίδραση προς ένα ερέθισμα που περιβάλλει την τιμωρία, να δυναμώσει τη φυγή, την αποφυγή αλλά και τις επιθετικές συμπεριφορές.
Από τα δύο είδη τιμωρίας που έχουμε διαθέσιμα (θετική και αρνητική), η απομάκρυνση ενός ευχάριστου ερεθίσματος σαν αποτέλεσμα μιας ανεπιθύμητης συμπεριφοράς, μοιάζει να είναι λιγότερο επιβλαβής σε σχέση με τη φυσική τιμωρία(θετική). Η χρήση τιμωρίας μπορεί να έχει αποτέλεσμα βραχυπρόθεσμα και αυτό από μόνο του είναι ενισχυτικό για τον διαχειριστή αυτής. Για να είναι αποτελεσματική η τιμωρία πρέπει να είναι άμεση, να είναι σχετική με τη συμπεριφορά και να δίδεται με τη σωστή ένταση χωρίς επισκιάζουσα ενίσχυση. Όλα αυτά τα κριτήρια είναι πολύ δύσκολο - αν όχι ακατόρθωτο - να πληρούνται, με αποτέλεσμα να υπάρχει υψηλή πιθανότητα σφαλμάτων στη χρήση της τιμωρίας. Πιο συχνά απ’ όσο νομίζουμε, η χρήση της τιμωρίας δεν εξαλείφει μια συμπεριφορά, αλλά τη συμπιέζει.
Αν δεν προκύψει επιθετικότητα ή αποφυγή, η τιμωρία μπορεί να προκαλέσει απάθεια. Η τιμωρία δε συμπιέζει μόνο τις ανεπιθύμητες συμπεριφορές, αλλά όλες τις συμπεριφορές, με αποτέλεσμα ο δέκτης αυτής να γίνεται άτολμος. Συνεπώς, η τιμωρία τείνει να προκαλεί μία μαζική συμπίεση των συντελεσμένων - λειτουργικών συμπεριφορών. Επίσης, το τι είναι τιμωρία για τον κάθε δέκτη είναι σχετικό και αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να λειτουργεί σαν ενισχυτής συμπεριφορών, με αποτέλεσμα αυτές να δυναμώνουν σε δυναμική ή συχνότητα. Όταν η τιμωρία εφαρμόζεται σε εισαγωγικό επίπεδο και οι συνέπειες αυτής είναι ολοένα και πιο δυνατές, τότε αυτό μπορεί να οδηγήσει σε κατάχρηση. Τα ζώα και οι άνθρωποι που τιμωρούνται, υιοθετούν την τιμωρία σαν ένα μέσο διαχείρισης δύσκολων καταστάσεων, διαιωνίζοντας έτσι ανεπιθύμητες συμπεριφορές.
Επιμέλεια κειμένου,
Μπούτσης Μαρίνος
Τεχνικός συμπεριφοράς και εκπαίδευσης σκύλων.
Από τα δύο είδη τιμωρίας που έχουμε διαθέσιμα (θετική και αρνητική), η απομάκρυνση ενός ευχάριστου ερεθίσματος σαν αποτέλεσμα μιας ανεπιθύμητης συμπεριφοράς, μοιάζει να είναι λιγότερο επιβλαβής σε σχέση με τη φυσική τιμωρία(θετική). Η χρήση τιμωρίας μπορεί να έχει αποτέλεσμα βραχυπρόθεσμα και αυτό από μόνο του είναι ενισχυτικό για τον διαχειριστή αυτής. Για να είναι αποτελεσματική η τιμωρία πρέπει να είναι άμεση, να είναι σχετική με τη συμπεριφορά και να δίδεται με τη σωστή ένταση χωρίς επισκιάζουσα ενίσχυση. Όλα αυτά τα κριτήρια είναι πολύ δύσκολο - αν όχι ακατόρθωτο - να πληρούνται, με αποτέλεσμα να υπάρχει υψηλή πιθανότητα σφαλμάτων στη χρήση της τιμωρίας. Πιο συχνά απ’ όσο νομίζουμε, η χρήση της τιμωρίας δεν εξαλείφει μια συμπεριφορά, αλλά τη συμπιέζει.
Αν δεν προκύψει επιθετικότητα ή αποφυγή, η τιμωρία μπορεί να προκαλέσει απάθεια. Η τιμωρία δε συμπιέζει μόνο τις ανεπιθύμητες συμπεριφορές, αλλά όλες τις συμπεριφορές, με αποτέλεσμα ο δέκτης αυτής να γίνεται άτολμος. Συνεπώς, η τιμωρία τείνει να προκαλεί μία μαζική συμπίεση των συντελεσμένων - λειτουργικών συμπεριφορών. Επίσης, το τι είναι τιμωρία για τον κάθε δέκτη είναι σχετικό και αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να λειτουργεί σαν ενισχυτής συμπεριφορών, με αποτέλεσμα αυτές να δυναμώνουν σε δυναμική ή συχνότητα. Όταν η τιμωρία εφαρμόζεται σε εισαγωγικό επίπεδο και οι συνέπειες αυτής είναι ολοένα και πιο δυνατές, τότε αυτό μπορεί να οδηγήσει σε κατάχρηση. Τα ζώα και οι άνθρωποι που τιμωρούνται, υιοθετούν την τιμωρία σαν ένα μέσο διαχείρισης δύσκολων καταστάσεων, διαιωνίζοντας έτσι ανεπιθύμητες συμπεριφορές.
Επιμέλεια κειμένου,
Μπούτσης Μαρίνος
Τεχνικός συμπεριφοράς και εκπαίδευσης σκύλων.